BƯỚC NGOẶT CỦA CHỦ NGHĨA DÂN TỘC NHẬT BẢN

Bài dịch của Quan Bảo

Bài viết của GS Joseph Nye thuộc Harvard University, ông là cha đẻ của lý thuyết quyền lực mềm.

Bài viết gốc: Japan’s Nationalist Turn

Trong các tin tức gần đây của Nhật Bản về việc tranh chấp với Trung Quốc hơn sáu cây số vuông các đảo cằn cỗi ở Biển Đông Trung Quốc mà Nhật Bản gọi là quần đảo Senkaku và Trung Quốc gọi là quần đảo Điếu Ngư. Cả hai đều tuyên bố chủ quyền từ cuối thế kỹ 19,  nhưng gần đây bùng lên, dẫn tới những cuộc biểu tình lan rộng kháng Nhật tại Trung Quốc, bắt đầu vào tháng Chín khi Chính phủ Nhật Bản đã mua ba trong số các hòn đảo nhỏ từ chủ sở hữu tư nhân của một người Nhật.

Thủ tướng Yoshihiko Noda đã nói rằng ông đã quyết định mua những hòn đảo cho chính phủ trung ương. Nhật Bản để ngăn chặn Thống đốc Tokyo Shintaro Ishihara mua chúng bằng tiền của quỹ của thành phố. Ishihara, đã từ chức từ văn phòng để khởi động một đảng chính trị mới, mà nó được biết đến như là một hành động khiêu khích chủ nghĩa dân tộc, và Noda lo ngại việc ông sẽ cố gắng để chiếm các đảo hoặc tìm những cách khác để sử dụng chúng để kích động Trung Quốc và tận dụng các hỗ trợ cộng đồng tại Nhật Bản. Tuy nhiên, quan chức hàng đầu của Trung Quốc, đã không chấp nhận lời giải thích của Noda, và giải thích việc mua như là bằng chứng rằng Nhật Bản đang cố phá vỡ nguyên trạng.

Trong tháng 5 năm 1972, khi Hoa Kỳ trả lại quận Okinawa cho Nhật Bản, việc chuyển giao bao gồm quần đảo Senkaku, Mỹ đã quản lý từ Okinawa. Một vài tháng sau đó, khi Trung Quốc và Nhật Bản bình thường hóa mối ban giao sau Thế chiến II, Thủ tướng Nhật Kakuei Tanaka lúc bấy giờ hỏi Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai về quần đảo Senkaku, và đã được trả lời rằng ưu tiên cho việc bình thường hóa, lùi lại sự tranh chấp, và vấn đề này nên được để lại cho thế hệ tương lai giải quyết.

Vì vậy, cả hai nước đều duy trì tuyên bố chủ quyền của họ. Mặc dù Nhật bản có quyền kiểm soát hành chính, tàu thuyền Trung Quốc thỉnh thoảng vào vùng biển Nhật Bản để khẳng định vị trí pháp lý của họ. Đối với Trung Quốc, Nhật Bản đã đơn phương làm đảo lộn tình hình trong tháng Chín. Ở Bắc Kinh trong thời gian gần đây, các nhà phân tích Trung Quốc nói với tôi rằng họ tin rằng Nhật Bản đang bước vào một thời kỳ của chủ nghĩa dân tộc quân phiệt cánh hữu, và việc mua các hòn đảo là một nỗ lực cố ý để bắt đầu làm xói mòn việc giải quyết hậu Thế chiến II.

Trong khi những lời lẽ Trung Quốc đang quá nóng, chắc chắn có sự thay đổi tư tưởng tại Nhật bản, mặc dù nó sẽ là khó khăn để mô tả tư tưởng này là quân phiệt. Một nhóm lớn các sinh viên tại Đại học Waseda gần đây đã được thăm dò ý kiến về thái độ của họ đối với quân đội. Trong khi một số lượng lớn bày tỏ mong muốn Nhật Bản cải thiện khả năng của mình để bảo vệ chính mình, đại đa số bác bỏ ý tưởng phát triển vũ khí hạt nhân và sự hỗ trợ phụ thuộc vào Hiệp ước an ninh Mỹ-Nhật tiếp tục. Như một chuyên gia trẻ nói với tôi, "chúng tôi đang quan tâm đến chủ nghĩa bảo thủ, chủ nghĩa dân tộc không quân phiệt. Không ai muốn quay trở lại những năm 1930."

Và, tất nhiên, lực lượng phòng vệ Nhật bản  rất chuyên nghiệp và dưới sự kiểm soát đầy đủ của dân sự. Nhật Bản phải đối mặt với cuộc bầu cử quốc hội trong tương lai gần, chậm nhất là đến Tháng 8 năm 2013, nhưng có lẽ sớm nhất là đầu năm nay. Theo các cuộc thăm dò ý kiến công cộng, người cầm đầu Đảng Dân chủ Nhật Bản lên nắm quyền vào năm 2009, có thể được thay thế bởi Đảng Dân chủ Tự do, có chủ tịch, Shinzo Abe, sẽ trở thành thủ tướng - một vị trí mà ông đã được sắp xếp.

Ông Abe có tiếng như một người theo chủ nghĩa dân tộc, và gần đây đã viếng thăm ngôi đền Yasukuni, một đài tưởng niệm chiến tranh Tokyođang gây tranh cãi ở Trung Quốc và Hàn Quốc. Ngoài ra, Toru Hashimoto, thị trưởng trẻ tuổi của Osaka, thành phố lớn thứ hai của Nhật Bản, đã xây dựng một đảng mới và cũng phát triển một danh tiếng như một người chủ nghĩa  dân tộc.

Chính trị Nhật Bản, có vẻ giống như dấu hiệu của hai thập kỷ chậm tăng trưởng kinh tế, điều này đã dẫn đến các vấn đề tài chính và một thái độ hướng nội nhiều hơn với những người trẻ. Đăng ký du học của học sinh Nhật Bản tại các trường đại học Mỹ đã giảm hơn 50% từ năm 2000 .

  

Ba mươi năm trước đây, Ezra Vogel, giáo sư Harvard, xuất bản quyển sách với tựa: “Nhật Bản như Thủ Lĩnh: Những Bài Học Cho Nước Mỹ”, một quyển sách mừng đón sự thăng tiến bằng sản xuất hàng hóa của Nhật, đưa nước Nhật trở thành nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới.

Gân đây, Vogel miêu tả hệ thống chính trị của Nhật là: "một sự hỗn loạn tuyệt đối", qua việc các thủ tướng bị thay thế gần như mỗi năm, và niềm mong đợi của thế hệ trẻ bị hao mòn bởi tình trạng lạm phát kéo dài nhiều năm. Yoichi Funabshi, một cựu tổng biên tập của nhật báo Asahi Shimbun, cũng lo ngại: "Có một khuynh hướng ở Nhật cho là chúng ta hiện chưa sẵn sàng như một đối thủ cạnh trạnh quyết liệt trong thế giới toàn cầu này".

Mặc cho những vấn đề này, Nhật Bản vẫn có những điểm mạnh đáng chú ý. Mặc dù Trung Quốc đã vượt Nhật Bản trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới cách đây hai năm, Nhật Bản là một xã hội thoải mái với thu nhập bình quân đầu người cao hơn nhiều. Nhật có các trường đại học ấn tượng và một đẳng cấp cao trong giáo dục, các công ty toàn cầu được quản lý tốt, và một đạo đức làm việc hăng say. Đó là một xã hội đã được tái thiết 2 lần trong vòng 200 năm - Minh Trị Duy Tân thế kỷ XIX và sau khi thất bại vào năm 1945. Một số nhà phân tích hy vọng rằng trận động đất năm ngoái, sóng thần, và thảm họa hạt nhân sẽ châm ngòi cho một nỗ lực thứ ba tại quốc gia tái thiết, nhưng điều đó chưa xảy ra.

Nhiều bạn trẻ Nhật Bản đã nói với tôi rằng họ đang "chán ngấy" với tình trạng trì trệ và mất hướng. Khi được hỏi về các xu hướng về chính trị, một số nghị sĩ trẻ (Quốc hội) cho biết họ hy vọng rằng nó có thể tạo ra một tổ chức lại giữa các đảng phái chính trị sẽ dẫn đến một chính phủ ổn định và hiệu quả hơn. Nếu chủ nghĩa dân tộc ôn hòa được khai thác để cải cách chính trị, kết quả có thể  tốt cho Nhật Bản - và cho phần còn lại của thế giới. Nhưng nếu chủ nghĩa dân tộc Nhật Bản cực đoan hơn sẽ dẫn đến vị trí biểu tượng và chủ nghĩa dân túy giành những lá phiếu ở trong nước lại đưa đến sự đối kháng các nước láng giềng, lúc đó cả Nhật Bản và thế giới sẽ tồi tệ hơn . Những gì sẽ xảy ra trong nền chính trị Nhật Bản trong những tháng tới sẽ ảnh hưởng đến cục diện toàn cầu.

Asia Clinic, 10h 57' ngày thứ Tư, 28/11/2012